Van’da Bir Çepni Boyu : Küresünniler

Van’da Bir Çepni Boyu: Küresünniler

Yazımın hemen başında belirteyim.Van’da yaşayan ve yıllardır bölge halkı tarafından Acem oldukları öne sürülen Küresünniler öz be Türktür ve Çepni Türk boyunun bir uzantısıdır.

Küresünniler Doğu Anadolu ve Kafkaslarda yaşayan adı üzerinde Sünni Azeri-Türk boyudur.’’Küre’’ kelimesi Farsça oğulları anlamına gelmektedir.Yani Küresünniler ‘’Sünnioğulları’’ olarak da adlandırılabilir.

Şah İsmail döneminde Safevi devletinde mezhebini değiştirmeyenlere,    yapılan işkencelerinden biri de kör etme işlemidir. Bu dönemde belki de Küresünniler kendi Şafii mezheplerinden dönmeleri için kör edilmişler ve buna göre de Fars dilinde ”Kure sonni ” yani Kör Sünniler olarak adlandırılmışlardır.

Küresünniler yaşayış olarak da Acem ve ayrıca mezhepsel farklılıklarından dolayı Azerbaycan ve Güney Azerbaycan Azerilerinden ayrılır. Bu da Küresünnilerin geleneklerine ve dini öğretilerine sıkı sıkıya bağlı bir topluluk olduğunu ortaya koymaktadır.Ayrıca Küresünni kültürü Anadolu kültüyle oldukça yakın özellikler göstermektedir.

Küresünniler Osmanlı Dönemi’nde sınır bölgelerinin muhafızlığını yapmışlardır. Küre-sünniler Safevi ordularıyla sık sık karşı karşıya gelmiş özellikle Anadolu’ya yayılmak istenen kızılbaşlık fikrini engellemekle görevlendirilmişlerdir.Kısacası Küresünniler Osmanlı Devleti’ne tabi olmakla birlikte Osmanlı Devleti’nin İran sınırında bir uç karakolu vazifesini görmüşlerdir.

Küresünniler topluluğunun  Güney Azerbaycan’da bölgesinde  Karadeniz’in Giresun bölgesinden geldikleri görüşü de hâkimdir. Bu yüzden de Küresünnilerin lehçeleri Karadeniz ve Tebriz Türkçesi arasında harmanlanmış bir yapıdadır. Küresünniler, Oğuzların Çepni boyundandır. Bu konuda Tohid Melikzade Dilmegani farsca yazdığı yazısında Küresünnileri böyle anlatıyor:

“Küresünliler Safevi döneminden önce Karadeniz bölgesinde yaşıyorlardı ve Çepni Oğuzlarıından bir bölüklerdi. Sufilik düşüncelerine meyilli olduklarından dolayı Osmanlı’nın şeriat hükümetiyle zaman zaman ihtilaflar yaşamışlardır.”

Bu yazıdan da anlaşılacağı üzere Küresünniler bir Çepni bölüğüdür ve zaman içerisinde Çepnilerden ayrı düşmüşlerdir.

Küresünnilerin Anadolu Topraklarına Gelişi

24 Eylül 1925 tarihinde yayımlanan Şark Islahat Planı  kararnamesiyle Küresünniler Van’a yerleştirilmişlerdir.Kararnameden edindiğimiz bilgilere göre Küresünnilerin Van ile Mardin-Midyat arasındaki bölgeyi Ermenilerin terk etmesi sonucu boşta kalan topraklara yerleştirildiklerini anlıyoruz. Küresünniler bu kararnamenin ardından gruplar halinde sınırı geçerek Türk topraklarına girmiş ve Van ilimize yerleşmişlerdir.

Küresünnilerin İran’dan göç etmelerinin nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:

-1921-1922 yılları arasında hüküm süren Şii İran yönetiminin Türk ve aynı zamanda Sünni Küresünniler üzerinde ki baskısı,

-Bir Kürt Aşireti olan Evdoi-Abdüvî’nin lideri Simko (İsmail) Ağa’nın bölgede Hoy ve Urmiye şehirleri civarında bir güç oluşturarak, aşiret mensupları ve bölgeden zorla adam toplayarak kendine bağlı oluşturduğu silahlı bir güçle köylere baskınlar düzenlemesi gibi  nedenler Küresünnilerin Anadolu’ya göç etmesinin temel sebeplerini oluşturmaktadır.

Küresünnilerin Yaşadıkları Yerler

Bugün İran sınırları içinde kalan Güney Azerbaycan’da Urmiye, Hoy ve Salmas kentlerinde Küresünniler yaşamlarını sürdürmektedirler.Bu kentlerde yaşayan Küresünni nüfusunun yüz bin den fazla olduğu tahmin edilmektedir.

Ülkemiz sınırlarını içinde Küresünnilerin yaşadığı bölgelere baktığımızda birinci sırada Van gelir.Ayrıca Van’ın Özalp,Çaldıran,Başkale,Edremit ve Saray ilçelerinde Küresünni varlığına rastlanılmaktadır.Bitlis’in Ahlat ve Adilcevaz ilçelerinde de Küresünnilerin varlığına rastlamak mümkündür.Türkiye sınırları içerisinde toplam Küresünni nüfusunun yüz elli bine yakın olduğu belirtilmektedir.

Yazımın sonunda tekrar ifade etmek isterim ki tarihçilerin de aynı fikir üzerinde birleştiği Küresünniler, Oğuzların Çepni boyundandır. Küresünniler öz be Türktür ve bu zorlu coğrafyada Türk benliğini koruyabilmiş nadide bir topluluktur.

Mesut YILMAZ

www.gundemyazar.com