Makı Hanlığı Yıkıldı Küresinliler Yaşıyor

Azerbaycan’da Türk Hanlığı

Makı Hanlığı

Makı/Maku adı Midiya döneminde bölgedeki dağa verilen Mad-guh (Yılan Dağı) adından üretilmiştir. Makı Çukur-Sa’d beylerbeyliğinin sınırları içinde yer almış, Bayat boylarının yoğunlukta olduğu bir bölgeydi. 1747 yılında Nadir Şah’ın öldürülmesinden sonra da bölge Bayat boylarından Ahmed Sultan’ın (1747-1778) denetimine geçmiştir.

Onun döneminde Çors Sultanlığı da Makı Hanlığına bağlanmıştır. Ahmed Han kısa zamanda kendi topraklarını genişleterek 340-400 köyü bulunan 14 bölgeyi kendinse bağladı. Ahmed Han, Nadir Şah’ın çevresinde bulunuyordu. Nadir öldürüldüğünde o, haremhane yakınındaki çadırlardan birindeydi. O, bu fırsatı değerlendirip kıymetli mücevheratla birlikte eşini de alıp Makı’ya kaçmış ve babası İbrahim Han’ın yerine tahta oturmuştur. Ahmet Han İrevan, Nahçıvan ve Gence hanlıklarıyla akrabalık ilişlerine dayanarak konumunu iyice pekiştirmiştir.

Makı’nın başlıca bölgeleri Çaupara, Çaybasar, Sarısubar, Araskenarı, Aralık, Avacık, Şerur, Sökmanabat, Karadere idi.

Makı Hanlığı toprakları içinde Alevi Karakoyunlu toplulukları da bulunmaktaydı. Hanlık toprakları mülk, suyurgal, tiyul, halse, mazbute, vakıf, muaf topraklarına ayrılmakta ve bölgeden behre, salyane, sıra otu, darugeki, gizir hakkı, bayramlık, mevsim payları, novbarcılık, maliyet, oda harcı, toyluk, yük taşıma, mirzeyana, otlak hakkı, yakıt, biğar, ulam, çerik vergileri toplanmaktaydı. Makı halkı ise soysal konumlarına göre üç gruba ayrılmaktaydılar: reaya esnaf ve karalar (işsizler). Makı’nın esas göçebe nüfusunu (bazıları yarı yerleşik yaşam sürmekteydi) Karakoyunlular, Türkmanlar, Avacıklar, Terekemeler ve Bayatlar oluşturmaktaydı.

Hanlığın toplam nüfusu 105.000’i buluyordu. Bunlar dışında Makı’da Küresinli, Haydaranlı, Milan, Zilan ve Celali toplulukları da oturmaktaydılar.

“Bunlardan yalnız Küresinler, yerleşik yaşam biçimi sürdürüyorlardı. Küresinler Karadere mahalındaki Akbulak, Muhur, Mahlemli vs. köylerde oturuyorlardı. Çiftçilik ve hayvancılıkla uğraşıyorlardı. Makı Hanlığı sınırları içinde Küresin adında bir yayla da mevcuttu (Sultanova 2002:123-128).”

İdari bakımdan ise Makı 18 mahalle ayrılmaktaydı: Karadere,  Avacık, Karakoyunlu, Çaldıran, Araskenarı, Çaybars, Çaypara, Bebecik, Elent, Celali, Keclerat, Sökmenbat, Hoşab, Tamaşalar, Taşkentler, Mahmudlu, Ebagiye ve Şerur.

Bunlardan Hoşab, Mahmudlu ve Ebagiye bölgeleri XIX. Yüzyıl sonlarında Osmanlı sınırları içine katılmışlardır. Nitekim bu bölgelerin nüfusu Haydaranlı olup Osmanlı’ya ilgi duymaktadırlar.

Makı Hanlığı en uzun ömürlü hanlıklardan biri olmuştur. Onun hanlık statüsüne 1925 yılında Pehlevilerce son verilmiştir.

Kitabin Adı.: Türk Kafkası’nda Siyasi ve Etnik Yapı

Kitabın Yazarı.: Prof.Dr. İsmail MEHMETOV

Basım Yılı.: 2009

Yayınevi.: Ötüken Neşriyat A.Ş:

Sayfa.: 464-465

Derleyen: Oktay ASLANTAŞ